آیه 34 سوره حج

از دانشنامه‌ی اسلامی

وَلِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنَا مَنْسَكًا لِيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلَىٰ مَا رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعَامِ ۗ فَإِلَٰهُكُمْ إِلَٰهٌ وَاحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا ۗ وَبَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ

[22–34] (مشاهده آیه در سوره)


<<33 آیه 34 سوره حج 35>>
سوره :سوره حج (22)
جزء :17
نزول :مدینه

ترتیل

ترجمه (مکارم شیرازی)

ترجمه های فارسی

و ما برای هر امتی شریعت و معبدی مقرر فرمودیم تا به ذکر نام خدا پردازند که آنها را از بهائم (یعنی گاو و گوسفند و شتر) روزی داد پس خدای شما خدایی است یکتا، همه تسلیم (فرمان) او باشید، و تو (ای رسول ما) متواضعان و مطیعان را (به سعادت ابدی) بشارت ده.

و برای هر امتی عبادتی ویژه قرار داده ایم [که مشتمل بر قربانی است] تا نام خدا را بر آنچه که از دام های زبان بسته روزی آنان نموده ایم [به هنگام قربانی] ذکر کنند. پس [بدانید که] معبود شما خدای یکتاست؛ بنابراین فقط تسلیم او شوید. و فرمانبرداران فروتن را [به لطف و رحمت خدا] مژده ده.

و براى هر امتى مناسكى قرار داديم، تا نام خدا را بر دامهاى زبان‌بسته‌اى كه روزى آنها گردانيده ياد كنند. پس [بدانيد كه‌] خداى شما خدايى يگانه است، پس به [فرمان‌] او گردن نهيد. و فروتنان را بشارت ده.

براى هر امتى رسم قربانى كردنى نهاديم تا بدان سبب كه خدا از چارپايان روزيشان داده است، نام او را بر زبان رانند. پس خداى شما خدايى يكتاست، در برابر او تسليم شويد. و تواضع‌كنندگان را بشارت ده،

برای هر امّتی قربانگاهی قرار دادیم، تا نام خدا را (به هنگام قربانی) بر چهارپایانی که به آنان روزی داده‌ایم ببرند، و خدای شما معبود واحدی است؛ در برابر (فرمان) او تسلیم شوید و بشارت ده متواضعان و تسلیم‌شوندگان را.

ترجمه های انگلیسی(English translations)

For every nation We have appointed a rite so that they might mention Allah’s Name over the livestock He has provided them. Your God is the One God, so submit to Him. And give good news to the humble

And to every nation We appointed acts of devotion that they may mention the name of Allah on what He has given them of the cattle quadrupeds; so your god is One God, therefore to Him should you submit, and give good news to the humble,

And for every nation have We appointed a ritual, that they may mention the name of Allah over the beast of cattle that He hath given them for food; and your god is One God, therefor surrender unto Him. And give good tidings (O Muhammad) to the humble,

To every people did We appoint rites (of sacrifice), that they might celebrate the name of Allah over the sustenance He gave them from animals (fit for food). But your god is One God: submit then your wills to Him (in Islam): and give thou the good news to those who humble themselves,-

معانی کلمات آیه

  • منسك: (بر وزن مشرب) مصدر ميمى است به معنى عبادت، اسم زمان و مكان نيز آيد. (بر وزن قفل و عنق) نيز به معنى عبادت است.
  • مخبتين: خبت (بر وزن عقل). در اصل به معنى زمين هموار است سپس به معنى نرمى و تواضع به كار رفته است. مخبت يعنى متواضع. طبرسى اخبات را اطمينان گفته است.

نزول

شأن نزول آیات 34 و 35:

محمد بن العباس بعد از دو واسطه از عیسى بن داود او از امام کاظم علیه‌السلام نقل نماید و گوید: از امام درباره این قسمت از آیه 34 «وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِینَ» و آیه 35 سؤال کردم، فرمود: درباره ما اهل البیت علیهم‌السلام بخصوص نازل شده است.

تفسیر آیه

تفسیر نور (محسن قرائتی)


وَ لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَكاً لِيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلى‌ ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ فَإِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ «34»

و (شما تنها امّتى نيستيد كه تكليف قربانى دارد، زيرا) ما براى هر امّتى آئينى قرار داديم، تا هنگام قربانى نام خدا را بر حيواناتى كه خداوند روزى آنان كرده ببرند، خداى شما معبود يكتاست، پس فقط تسليم او باشيد، و به بندگان خالص بشارت ده.

نکته ها

كلمه «مخبتين» از «خبت» يعنى زمين وسيع وهموار كه خالى از فراز و نشيب است و مخبت به انسان آرام ومطمئن گفته مى‌شود كه از هرگونه پندار شرك دور باشد.

كلمه‌ى «منسك» يا مصدر، يا اسم زمان ويا اسم مكان است. لذا معنا چنين است: ما براى هر امّتى برنامه عبادت يا زمانى را براى قربانى يا مكانى را براى آن قرار داديم.

پیام ها

1- برنامه قربانى، در تمام اديان آسمانى بوده است. لِكُلِّ أُمَّةٍ ...

2- هنگام قربانى، نام خدا را بايد به زبان آورد. «لِيَذْكُرُوا»

3- شيوه‌ى بندگى خداوند، تنها بايد از طريق وحى باشد. «جَعَلْنا مَنْسَكاً»

4- خداى ما پروردگار يكتاست. «فَإِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ»، همان خدايى كه هم دين مارا تأمين مى‌كند، «جَعَلْنا مَنْسَكاً» و هم دنياى مارا «رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ».

5- نام خداوند به قدرى ارزش دارد كه اگر هنگام ذبح حيوان بر زبان جارى شود، گوشت آن حيوان حلال، وگرنه حرام خواهد بود. «لِيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ»

6- غذاى انسان‌هاى خداپرست نيز بايد رنگ الهى داشته باشد. «لِيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ»

7- جز براى خدا تسليم نشويد. «فَلَهُ أَسْلِمُوا»

8- همين كه در تمام اديان نام خدا بردن مطرح است، پس آفريدگار همه يكى است. زيرا اگر خداى ديگرى بود اين مراسم به صورت‌هاى ديگرى نيز

جلد 6 - صفحه 43

مطرح مى‌شد. «فَإِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ» (حرف «فاء» براى نتيجه است يعنى وحدت مكتب، نشانه‌ى وحدت معبود است).

9- بشارت‌هاى الهى، مخصوص كسانى است كه متواضع و تسليم خدا هستند.

«بَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)



وَ لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَكاً لِيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلى‌ ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ فَإِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ (34)

وَ لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَكاً: و براى هر گروهى از اهل اديان سابقه، قرار داديم محل عبادتى ذبح كنند در آن براى تقرب به ما، يا قربانى را كه حلال بود ايشان را ذبح كردن و متقرب شدن به آن به ما، يا معبدى را كه قصد كنند به آن و عبادت ما را بجا آرند در آن، يا شريعتى كه متعبد شوند.

لِيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ‌: تا ياد نمايند نام نامى حق تعالى را، عَلى‌ ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ‌: بر ذبح آنچه روزى مرحمت فرمود ايشان را از بهيمه چهارپايان، يعنى هر امتى را مقرر كرده بوديم كه قربانى كنند به نام ما، يا هر كس را متدين ساختيم به نوع طاعتى و عبادتى تا ياد ما نمايند و حمد و شكر بجاى آرند بر آنچه‌

«1». تفسير ابو الفتوح رازى، ج 8، ص 93، چاپ كتابفروشى اسلاميّه.

جلد 9 - صفحه 53

روزى ايشان ساختيم از چهارپايان. و معنى اول اوضح و اشهر. و تعليل وضع منسك به ذكر، تنبيه است بر آنكه مقصود از مناسك حج ذكر معبود است. آيه شريفه دال است بر آنكه قربانى واجب است از نوع انعام باشد نه غير، و آنكه ذبايح مختص به اين امت نبوده و تسميه در ذبح در جميع اديان واجب بوده.

فَإِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ: پس خداى شما اى آدميان خداى يگانه است. فَلَهُ أَسْلِمُوا: پس مر ذات سبحانى او را تسليم شويد به اطاعت و عبادت و تقرب، يا ذكر را خالص و قربانى را خاص او سازيد. وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ‌: 1- و بشارت و مژده بده اى پيغمبر فروتنان را كه به ذكر خدا آرميده و مطمئنند به انجاح و عيش مرغوب در دنيا و عقبى. 2- مژده بده مخلصان را، چه اطمينان از صفت ايشان است. 3- مخبتين كسانيند كه ظلم نكنند، و اگر بر ايشان ظلم كنند انتقام ننمايند و مطمئن باشند تا روز قيامت. 4- على بن ابراهيم قمى فرمايد: مراد عابدين باشند. «1» 5- تفسير برهان- على بن عيسى سؤال نمايد از حضرت موسى بن جعفر عليهما السّلام از قوله تعالى‌ وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ‌ حضرت فرمايد:

نازل شده در باره ما خاصه‌ «2»: بنابراين ظاهر آيه عام، و باطن آن خاص ائمه هدى عليهم السّلام است.


تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)


ذلِكَ وَ مَنْ يُعَظِّمْ شَعائِرَ اللَّهِ فَإِنَّها مِنْ تَقْوَى الْقُلُوبِ (32) لَكُمْ فِيها مَنافِعُ إِلى‌ أَجَلٍ مُسَمًّى ثُمَّ مَحِلُّها إِلَى الْبَيْتِ الْعَتِيقِ (33) وَ لِكُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَكاً لِيَذْكُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلى‌ ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِيمَةِ الْأَنْعامِ فَإِلهُكُمْ إِلهٌ واحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِينَ (34) الَّذِينَ إِذا ذُكِرَ اللَّهُ وَجِلَتْ قُلُوبُهُمْ وَ الصَّابِرِينَ عَلى‌ ما أَصابَهُمْ وَ الْمُقِيمِي الصَّلاةِ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ (35)

ترجمه‌

امر اين است و كسيكه بزرگ كند علامتهاى خدا را پس همانا آن از پرهيزكارى دلها است‌

مر شما را است در آنها منفعتها تا مدّتى نامبرده پس جايگاه آنها بسوى خانه آزاد شده است‌

و از براى هر گروهى قرار داديم قربانى‌ء را تا ياد كنند نام خدا را بر آنچه روزى كرد آنها را از زبان بستگان شتر و گاو و گوسفند پس خداى شما خداى يگانه است پس مر او را تسليم شويد و بشارت ده فروتنان را

آنانكه چون ذكر شود خدا بترسد دلهاشان و شكيبايان بر آنچه رسيد

جلد 3 صفحه 606

بايشان و بر پا دارندگان نماز و آنانكه از آنچه روزى داديمشان انفاق ميكنند.

تفسير

- كلمه ذالك چنانچه در آيات سابقه ذكر شد براى فصل بين دو كلام ذكر ميشود يعنى امر از اين قرار است و شعائر يا جمع شعاره بكسر است يا جمع شعيره بفتح و در صورت اول مراد مطلق علائم و اعلام و معالم دين و مناسك حج است و در ثانى مراد خصوص قربانيهاى نشاندار براى حج يا شتران شكافته كوهان از جانب راست براى نشان قربانى است و در هر حال تعظيم و بزرگ شمردن و خوب انجام دادن آنها ناشى از پرهيزكارى باطنى و دلبستگى بخدا است و ضمير فانّها راجع بتعظيم شعائر است و باعتبار مضاف اليه كه جماعت است مؤنّث آورده شده قمّى ره نقل فرموده كه مراد تعظيم شتران قربانى و خوب بودن آنها است و در كافى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه همانا جزاء صيد زياد ميشود در كمتر از شتر فربه و چون بشتر فربه رسيد زياده متصوّر نيست چون آن بزرگترين قربانيها است خداوند فرموده و من يعظّم شعائر اللّه فانّها من تقوى القلوب و از آنحضرت نقل شده كه پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم در حجّة الوداع شصت و چهار يا شصت و شش قربانى سوق فرمود و امير المؤمنين عليه السّلام سى و چهار يا سى و شش قربانى آورد و شايد كمتر آوردن آنحضرت بمراعات ادب بوده و براى مردم است منافع آن قربانيها از سوار شدن بامدارا در صورت احتياج و دوشيدن شيرشان بقدريكه مضرّ بآنها نباشد و امثال آن تا منى در حج و تا مكّه در عمره مفرده مقابل كعبه كه بايد آنجا ذبح يا نحر شوند و مراد از محلّ آنها است چنانچه در روايات مأثوره و كلمات علماء اماميّه ذكر شده و منتهاى مدّت سير آنها اجل مسمّى و زمان مقدّر براى زندگى و وصول بمحلّ ذبح و نحر است كه منى و مكّه باشد و وجه تسميه كعبه به بيت عتيق در آيات سابقه ذكر شد و كلمه الى شايد براى اشاره بآن باشد كه محلّ حريم كعبه است نه خود آن و خداوند براى هر امّت و اهل دين و ملّتى عبادت و قربانى‌ء مقرّر فرموده بود كه موجب تقرّب آنها بخدا شود و اين عمل مخصوص بدين اسلام نبوده براى آنكه نام خداوند را در وقت ذبح آنها ببرند نه نام بتها را تا عمل ايشان خالص باشد و اداء شكر الهى را بر نعم نامتناهى او نموده باشند و بدانند كه منظور اصلى از اعمال عبادى توجّه بخدا و ياد حق است كه يكتا و بى‌همتا است پس بايد تسليم‌

جلد 3 صفحه 607

اوامر او باشند و پيغمبر، صلّى اللّه عليه و آله و سلّم بايد مژده دهد به كسانيكه تواضع و فروتنى را شعار خود نموده و در مقام عبادت و بندگى از تكبّر و سركشى خوددارى نمودند و بوظيفه خود قيام و اقدام كردند بقضاء حوائج و نيل بسعادت دنيا و آخرت و آنها كسانى هستند كه در وقت ياد خدا دلهاشان از هيبت تابش انوار جلال الهى بيمناك است و در مصائب صابرند و از اقامه نماز در اوقات مقرّره و انفاق در راه خدا در مواقع لازمه خوددارى نمينمايند و قمّى ره نقل فرموده كه مراد از مخبتين عابدين است و معلوم است كه عبادت لازمه تواضع و فروتنى و اطمينان بوعده و فضل و كرم الهى است كه معناى لغوى اخبات است ..

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)


وَ لِكُل‌ِّ أُمَّةٍ جَعَلنا مَنسَكاً لِيَذكُرُوا اسم‌َ اللّه‌ِ عَلي‌ ما رَزَقَهُم‌ مِن‌ بَهِيمَةِ الأَنعام‌ِ فَإِلهُكُم‌ إِله‌ٌ واحِدٌ فَلَه‌ُ أَسلِمُوا وَ بَشِّرِ المُخبِتِين‌َ (34)

و ‌از‌ ‌براي‌ ‌هر‌ امّتي‌ ‌از‌ امم‌ انبياء سلف‌ قرار داديم‌ و جعل‌ فرموديم‌ منسكي‌ ‌براي‌ اينكه‌ ذكر كنند اسم‌ الهي‌ ‌را‌ ‌بر‌ آنچه‌ روزي‌ كرديم‌ ‌آنها‌ ‌را‌ ‌از‌ بهيمه انعام‌ ‌پس‌ اله‌ ‌شما‌ اله‌ يكتا ‌است‌ بوحدت‌ ذاتيّه‌ ‌پس‌ ‌براي‌ ‌او‌ تسليم‌ شويد و بشارت‌ ده‌ مخبتين‌ ‌را‌ ‌که‌ بنده‌گي‌ حق‌ّ مي‌كنند و خائف‌ هستند.

جلد 13 - صفحه 300

(وَ لِكُل‌ِّ أُمَّةٍ): ‌از‌ امم‌ ماضيه‌ امّت‌ آدم‌ و نوح‌ و ابراهيم‌ و موسي‌ و عيسي‌.

(جَعَلنا مَنسَكاً): ‌از‌ ‌براي‌ منسك‌ اطلاقاتي‌ ‌است‌، اطلاق‌ ‌بر‌ ذبيحه‌ مي‌شود ‌که‌ قرباني‌ ‌باشد‌، و منسك‌ محل‌ّ ذبح‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ شريعت‌ مني‌ مي‌باشد. و اطلاق‌ ‌بر‌ افعال‌ حج‌ّ مي‌شود مي‌گويي‌: مناسك‌ حج‌ّ مي‌فرمايد: «فَإِذا قَضَيتُم‌ مَناسِكَكُم‌ فَاذكُرُوا اللّه‌َ» بقره‌ آيه 196، اطلاق‌ ‌بر‌ كلّيه عبادات‌ و وظائف‌ شرعيّه‌ ‌هم‌ مي‌شود، و ‌بر‌ مذهب‌ و طريقت‌ چنانچه‌ ‌در‌ همين‌ آيه 66 مي‌فرمايد: «لِكُل‌ِّ أُمَّةٍ جَعَلنا مَنسَكاً هُم‌ ناسِكُوه‌ُ» و اهل‌ عبادت‌ ‌را‌ ناسك‌ مي‌گويند: «قُل‌ إِن‌َّ صَلاتِي‌ وَ نُسُكِي‌ وَ مَحياي‌َ وَ مَماتِي‌ لِلّه‌ِ رَب‌ِّ العالَمِين‌َ» انعام‌ آيه 166.

«لِيَذكُرُوا اسم‌َ اللّه‌ِ عَلي‌ ما رَزَقَهُم‌ مِن‌ بَهِيمَةِ الأَنعام‌ِ» ممكن‌ ‌است‌ مراد تسميه‌ ‌باشد‌ ‌در‌ موقع‌ ذبح‌ ‌که‌ بدون‌ تسميه‌ حرام‌ ‌است‌ و ميته‌، و ممكن‌ ‌است‌ مراد شكر ‌اينکه‌ نعمت‌ ‌است‌ ‌که‌ خداوند حلال‌ فرموده‌ لحوم‌ انعام‌ ‌را‌ باين‌ ‌که‌ هميشه‌ بياد ‌خدا‌ باشيد و ‌او‌ ‌را‌ عبادت‌ كنيد بقرينه جمله‌ ‌بعد‌ ‌که‌ مي‌فرمايد:

(فَإِلهُكُم‌ إِله‌ٌ واحِدٌ): ‌به‌ وحدت‌ حقّه حقيقيّة ذاتيّه‌ ‌که‌ صرف‌ الوجود ‌است‌ اجزاء ندارد بسيط صرف‌ ‌است‌ صفات‌ عين‌ ذات‌ ‌است‌ شريك‌ و عديل‌ و مثل‌ و ضدّي‌ و ندي‌ ندارد غني‌ بالذات‌ ‌است‌، نه‌ ‌در‌ ذات‌ و نه‌ ‌در‌ صفات‌ و نه‌ ‌در‌ افعال‌ و نه‌ ‌در‌ عبادت‌، و ‌اينکه‌ عقيده‌ مخصوص‌ ‌به‌ شيعه‌ ‌است‌ و ‌غير‌ ‌آنها‌ يك‌ نوع‌ شريك‌ ‌را‌ توهّم‌ كرده‌اند ‌که‌ مكرّر اشاره‌ ‌شده‌.

(فَلَه‌ُ أَسلِمُوا): بايد تسليم‌ جميع‌ اوامر و نواهي‌ ‌او‌ باشيد ‌در‌ تشريعيّات‌ و و تسليم‌ جميع‌ مقدّرات‌ ‌در‌ تكوينيّات‌.

(وَ بَشِّرِ المُخبِتِين‌َ) اخبات‌ سكونت‌ قلب‌ و نفس‌ و خشوع‌ و تواضع‌ ‌است‌ چنانچه‌ ‌در‌ آيه ‌بعد‌ صفات‌ مخبتين‌ ‌را‌ بيان‌ مي‌فرمايد.

301

برگزیده تفسیر نمونه


]

(آیه 34)- مخبتان را بشارت ده! در ارتباط با آیات گذشته و از جمله دستور قربانی ممکن است این سؤال پیش آید که این چگونه عبادتی است که در اسلام

ج3، ص215

تشریع شده که برای خدا و برای جلب رضای او حیوانات را قربانی کنند مگر خداوند نیاز به قربانی دارد؟ و آیا این کار در ادیان دیگر نیز بوده است یا مخصوص مشرکان بوده؟

قرآن برای روشن ساختن این مطلب چنین می‌گوید: این منحصر به شما نیست که مراسم ذبح و قربانی برای خدا دارید «برای هر امتی قربانگاهی قرار دادیم تا نام خدا را (به هنگام قربانی) بر چهار پایانی که به آنها روزی داده‌ایم ببرند» (وَ لِکُلِّ أُمَّةٍ جَعَلْنا مَنْسَکاً لِیَذْکُرُوا اسْمَ اللَّهِ عَلی ما رَزَقَهُمْ مِنْ بَهِیمَةِ الْأَنْعامِ).

و لذا در پایان آیه می‌فرماید: «و خدای شما معبود واحدی است» و برنامه او هم برنامه واحدی است (فَإِلهُکُمْ إِلهٌ واحِدٌ).

اکنون که چنین است: «در برابر (فرمان) او تسلیم شوید» (فَلَهُ أَسْلِمُوا).

«و بشارت ده متواضعان و تسلیم شوندگان (در برابر فرمانهای پروردگار) را» (وَ بَشِّرِ الْمُخْبِتِینَ).

سایرتفاسیر این آیه را می توانید در سایت قرآن مشاهده کنید:

تفسیر های فارسی

ترجمه تفسیر المیزان

تفسیر خسروی

تفسیر عاملی

تفسیر جامع

تفسیر های عربی

تفسیر المیزان

تفسیر مجمع البیان

تفسیر نور الثقلین

تفسیر الصافی

تفسیر الکاشف

پانویس

  1. تفسير احسن الحديث، سید علی اکبر قرشی، ج‏7، ص38
  2. البرهان فی تفسیرالقرآن.

منابع